خوانا، مُبهم

به هیچ نامه نگُنجی؛ «تو» را کجا بنویسم؟

خوانا، مُبهم

به هیچ نامه نگُنجی؛ «تو» را کجا بنویسم؟

خوانا، مُبهم

«چگونه می‌توانم حقِّ همه‌ی این موضوع را ادا کنم؟ همّتِ خود را به توضیحِ مختصری درباره‌ی بخشِ کوچکی از اصولِ بنیادینی که این روش بر آن‌ها مبتنی است، به سبکی ناقص، سبکی در میانه‌ی اشاراتی مُبهم و با بیانی خوانا، مقصور داشته‌ام.»

.فتوحاتِ مکّیّه‌ی ابن‌عربی.

آخرین مطالب

۳ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «خط» ثبت شده است

   در میان اعرابِ پیش از اسلام، رسم خانوادههای اشراف مکّه این بود که پسرانشان را به صحرا بفرستند تا در میان بادیهنشینان رشد کنند، زیرا همه میدانستند که عربیِ این چادرنشینانِ کاملاً بیسواد، از زبانِ برادرانِ «متمدّن»تر ایشان در مکّه، خالصتر است.

   شک نیست که به طور کلی، «تمدّن» لبهی تیز هوشیاری و بیداری انسان را، که ضروریترین ویژگیهای لازم برای حفظ زباناند، از میان میبَرَد. مخصوصاً سوادآموزی نوعی حسّ امنیت کاذب به آدمیان میدهد که باعث میشود تصوّر کنند از این پس دیگر گفتار روزمرّهشان تنها خزانهای نیست که گنجِ زبان را باید در آن نگهداری کنند؛ و وقتی تصوّر دو زبان -یکی نوشتاری و دیگری گفتاری- ریشه دوانید، زبان گفتاری محکوم به زوالی نسبتاً سریع است و باید مآلاً زبان نوشتاری را هم با خود به قعر فرو بَرَد؛ ترجمهی انگلیسی نوینِ کتابِ مقدّس بهعنوان شاهدی برای این مدّعا کافی است

   الهامات آشکار بعضی هنرهای خوشنویسی جهان نشان میدهد که وقتی آدمیان شروع به مکتوب ساختن واژگان گفتاری کردند، این کار آنان «به امرِ خدا» بود و نه حتّی صرفاً «به اذنِ خدا». در واقع، این نه کتابت، بل صنعت چاپ بود که باعث شد جهان امروز، چنانکه مشهود است، به پشتهای عظیم از کتابهای دورریختنی تبدیل شود

   زمان، زبان را میفرساید و از کیفیّت آن میکاهد، هر زبانای همیشه، از لحاظ کمّیت، لغاتی را که مردمش بدانها نیاز دارند، داراست. مثلاً افزایش عظیم اشیاء مادّی، افزایشی متناسب با آنها را در اسامی موجود در آن زبان ایجاد میکند. اما بر خلاف زبانهای نوین که واژههای جدیدشان را باید بهطور مصنوعی اختراع و از بیرون به آنها اضافه کرد، در مورد کهنترین زبانهای شناخته شده میتوان گفت که آنها علاوه بر لغات مورد استعمال روزمرّه، دارای هزاران کلمهی غیرمستعملاند که در صورت لزوم، بهواسطهی ظرفیت تقریباً نامحدود تشکیل لغات، که ذاتی ساختار زبان است، مانند اعضای یک پیکر زنده، میتوانند ساخته شوند. از این منظر، زبانهای مُدرن را میتوان «مُرده» یا «رو به مرگ» خواند؛ و در مقام مقایسه، زبانهای کهنتر، حتّی اگر، از این لحاظ که اکثر مردم دیگر از آنها استفاده نمیکنند، «مُرده» باشند، مانند موجودات زنده، در درون خود بسیار فعّالاند

حتماً در گذشتههای دور، گپهای بیهوده، یعنی بیان تند و نسنجیدهی افکار، وجود نداشته است. چرا که زبانهای کهن با آن سازگار نبودند؛ همچنین وقتی تفکر آنان (در مقایسه با معاصرین) کمتر ظاهرفریب و سطحی بوده و وقتی برای بیان افکار خود وقت و زحمت بیشتری صرف میکردهاند، قطعاً در گفتن آن نیز بیشتر درنگ میکردهاند.



باورهای کُهن و خرافههای مُدرن/نویسنده: مارتین لینگز/مترجم: سعید تهرانینسب

۱ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۸ ارديبهشت ۹۷ ، ۰۱:۰۵
صاد مصطفی

ادیان بر سر اینکه روند تاریخی بشر «تکامل» نبوده، بل «تناقص» بوده است متّفقالقولاند


برای کسانی که قادر به درک این نوع نگرش هستند، فهم این نکته دشوار نیست که مرحلهی کشاورزی -پس از رسیدن به مرتبهی خاصّی از توسعه- نه تنها هیچ پیشرفت نکرد، بلکه در واقع «لبهی نازک فانه‌[۱ی آخرین فاز انحطاط بشر بود. مسلماً در روایت کتاب عهد عتیق این «فانه»، که شامل صدها نسل بشری است، در شخصیت قابیل خلاصه میشود که نمایندهی کشاورزی (در مقابل [برادرش هابیل که به] شکار و گلّهداری [اشتغال داشت]) است، شخصیتی که اولین شهرها را ساخت و اولین جنایت را مرتکب شد. مطابق تفسیر سِفرِ تکوین، قابیل «به کشاورزی عشق میورزید»، و اینچنین وابستگی از دیدگاه چادرنشین شکارچی و گلّهدار، و احیاناً کشتکار، یک قدم در سرازیری انحطاط با شیب تند بود، زیرا کشاورزیِ حرفهای یعنی قرارگرفتن در یک مکان، که به ساخت روستا میانجامد، روستاهایی که دیر یا زود گسترش یافته به شهر تبدیل میشوند؛ و در دنیای کهن، همانطور که زندگانی چوپانی همیشه با بیگناهی و سادگی همراه بود، شهرها به نسبت، مکان گناه و فساد شمرده میشدند. تاسیتس[۲] حکایت میکند که ژرمنهای زمان او از خانهها وحشت داشتند؛ و حتی امروز هم اقوام چادرنشین و نیمهچادرنشین هستند، مثلاً سرخپوستان، که از روی طبع، کشاورزی یا هر کاری که آنها را در یک مکان پایبند و بنابراین آزادیشان را محدود کند، پست میشمارند.

«سرخپوست قصد مستقر ساختن خود را روی کرهی زمین ندارند، زمینای که در آن همهچیز، مطابق قانون تثبیت و تکاثف، یا بهتر است بگوییم تحجّر و سنگشدگی، مستحق متبلور شدن است؛ و کلید فهم بیزاری سرخپوستان از خانهها، مخصوصاً خانههای سنگی، و نیز فقدان خط و کتابت که مطابق این دیدگاه جریان و لطافت روحِ مقدَس را مقیّد کرده و میکُشد، همین است.»[۳] این نقل قول ما را از موضوع کشاورزی به سواد میبرد، و در همین رابطه به یاد میآوریم، چنانکه سزار گفته است، کاهنان درویید (Druids) نیز معتقد بودند مقیّد کردن اعتقادات مقدّس به خط و کتابت، به مثابهی بیحُرمتی به آنهاست. مثالهای متعدد دیگری میتوان زد که همگی نشان میدهند نبودِ نوشتار، همچون نبودِ کشاورزی، میتواند اثر مثبت داشته باشد؛ و در هر حال، هرچقدر هم به طرز تفکری که مهارت و ظرفیت زبان را از باسوادی جداییناپذیر میشمارد عادت کرده باشیم، یک دقیقه تفکر کافی است تا نشان دهد که میان این دو هیچ رابطهی بنیادی وجود ندارد، زیرا فرهنگ زبان کاملاً از الفبای مکتوب -که در تاریخ زبان (به مثابهی یک موضوع یکپارچه) صرفاً یک ضمیمهی بسیار متأخّر به شمار میرود- متفاوت است. چنانکه آناندا کوماراسوامی، دربارهی آنچه خودش «مجموعهای کلی از ادبیات رسولانه، که هم شامل کتاب مقدّس است، هم وِدا، هم اِدّا و هم حماسههای بزرگ، و به طور کلی، بهترین کتابهای جهان» مینامد، نشان داده است:

«بسیاری از این کتابها مدّتها پیش از آنکه نوشته شوند، وجود داشتند، و بسیاری هیچگاه نوشته نشدند، بعضی هم یا گم شدهاند یا در آینده گم خواهند شد



باورهای کُهن و خرافههای مُدرن/ نویسنده: مارتین لینگز/ مترجم: سعید تهرانینسب



[۱] فانه یا گُوِه (قطعه چوب نجّاران با سطح مقطع مثلثی). ضربالمثل «لبهی نازک فانه» (Thin edge of the wedge) که در زبان انگلیسی، موزون نیز هست، کنایه از آغاز ناخوشآیند فرآیندی بس طولانی و ناخوشآیندتر شونده است.

[۲] کُرنِلیس تاسیتس (Corneluis Tacitus) سناتور و تاریخنگار روم باستان (متعلق به قرن یکم میلادی).

[۳] Frithjof Schuon, Language of the Self, p. 220




پینوشت۱: به این فکر میکردم که تمامی انبیاء، چوپان بودهاند، مانند هابیل.

پینوشت۲: قبلترها جایی خوانده بودم که زبانِ عربی، زبانای است بدون خط.

۱ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۱ ارديبهشت ۹۷ ، ۱۹:۳۸
صاد مصطفی
شاید، اولین نبشته‌ای که آن انسانِ نخستین را، هم‌او را که نه خواندن می‌دانست و نه نِبِشتن، مدهوش خویش کرده، یکی از آن نقوش بوده که آن خطّاط، با صبوری‌اش و با آن قلم نادیدنی‌اش، نگاشته بود بر روی صفحه‌ای سنگی در دلِ زمین؛ مثل آن گُلی که خُشک می‌شود بین صفحه‌های دفتری، که با دیدن‌اش، حرف‌هاست که می‌خوانی. انگار زمین، نخستین کتاب است، نبشته‌ی خودِ آن خطّاط، که آیات‌اش را، همه، حتی آن‌که نه خواندن می‌داند و نه نبشتن، می‌خوانند، بدون آن‌که خواندن بدانند؛ و سنگ‌واره‌ها، یکی از نبشته‌های این کتابِ قطورند، نبشته بر سنگ.

و گاهی مات می‌مانم که چه‌گونه آن خطّاط، به آن نگار که خواندن و نبشتن نمی‌دانست، خواندن و نبشتن آموخت؛ و خوب که فکر می‌کنم، با خود می‌گویم مگر می‌شود انسان، آن‌گاه که معشوق، چیزی از او طلب کند، لبیّک نگوید؟ آن‌گاه که او از تو می‌خواهد که «بخوان»، مگر می‌شود که نخواند؟ مگر می‌توان که نخواند؟ حتی اگر خواندن ندانی! و چه می‌توان خواند، وقتی که خواندن نمی‌دانی؟

او انسان را آن‌گونه آفرید که بخوانَد، حتی آن‌گاه که خواندن نمی‌داند؛ و به انسان، اسم‌ها را، تمامِ اسم‌ها را، همان اسم‌هایی که نزدیک‌ترینِ نزدیکان‌اش، نمی‌فهمیدندشان، آموخت؛ بر گِلِ دل‌اش، نبشت‌شان:

نیست بر لوحِ دل‌ام جز الفِ قامتِ یار
چه کُنم؟ حرفِ دِگَر یاد نداد اُستادم

حافظ


 

اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَقَ
بخوان! همان اسم‌هایی را بخوان که در آن روز که خلق شدی، پرورنده‌ات، به تو آموخت.

خَلَقَ الْإِنسَانَ مِنْ عَلَقٍ
چه آن خلقت، از خونِ بسته باشد یا از آن گِلی که به دستِ سفال‌گرت چسبیده است.

اقْرَأْ وَرَبُّکَ الْأَکْرَمُ
بخوان! که پرورنده‌ی تو بیش از آن‌چه تو می‌پنداری به تو آموخته و بخشیده است؛ او به تو، تمام آموختنی‌ها را، آموخته؛

الَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ
و آن‌ها را با قلم، همان قلم‌ که با آن جهان را نگاشته است، همان قلم‌ که به آن سوگند یاد کرده است، به تو آموخته است.

عَلَّمَ الْإِنسَانَ مَا لَمْ یَعْلَمْ
و به تو، با آن قلم، همان قلم که با آن می‌نگارد، همان قلم که به آن سوگند یاد کرده است، چیزهایی آموخت، که نمی‌دانستی، که نمی‌دانی...

کَلَّا إِنَّ الْإِنسَانَ لَیَطْغَى أَن رَّآهُ اسْتَغْنَى
او به انسان خواندن آموخت، و انسان با خواندنِ زمین، نبشتن آموخت؛ و انسان، همان‌که خویش را بی‌نیاز دید، سرکشی کرد و طغیان آغاز کرد...

 

پی‌نوشت۱: اگر او به کوه گفته بود که «بخوان!»، کوه، از هم می‌پاشید؛ از شدت آن‌که آن معشوق، آن معشوق که کل عالم به شوقِ دیدارش، روز و شب، به سوی‌اش دوان است، چیزی از او خواسته و او نتوانسته که آن خواسته را، برآوَرَد؛ از شدت خشوع:
لَوْ أَنزَلْنَا هَذَا الْقُرْآنَ عَلَى جَبَلٍ لَّرَأَیْتَهُ خَاشِعًا مُّتَصَدِّعًا مِّنْ خَشْیَةِ اللَّهِ.

پی‌نوشت۲: فرقِ داستانِ ما فرزندانِ آدم‌‌ با دیگر موجودات، داستانِ خواندن و نبشتنِ ماست؛ فرق ما با تمام مخلوقات، تواناییِ خواندنِ ماست، حتی وقتی که خواندن نمی‌دانیم.

پی‌نوشت۳: داستانِ پیدایش خط و زبان، از آن داستان‌هایِ بس شنیدنی است.

پی‌نوشت۴: علق در لغت دارای دو معناست: اول: خون بسته شده. دوم: مقداری گِل که به دست بچسبد.

پی‌نوشت۵: زمین، تنها کتابی‌ست که هر لحظه، از نو، بازنبشته می‌شود.



۱ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰ ۲۸ آبان ۹۴ ، ۱۳:۳۴
صاد مصطفی