یکی از میراث‌هایی که به‌گونه‌ای استثنایی درست و کامل و بی‌عیب از گذشته‌های بسیار دور وارد دوران حال شده و بنابراین می‌تواند به عنوان یک «سنگ محک» عالی به کار رود، زبان عربی است. این زبان سرنوشت عجیبی داشته است. اولین باری که اعراب بر روی صحنه‌ی تاریخ ظاهر می‌شوند، به صورت قوم‌ای شاعر است؛ اشعارشان طیفی وسیع و متنوّع از بحور و اوزان عَروضی دارد و تفریباً تنها سخن غیر منظوم ایشان، مکالمات روزمره‌شان است. آنان خطّی نسبتاً ابتدایی داشتند که فقط عدّه‌ی بسیار کمی می‌توانستند از آن استفاده کنند و در هر حال ترجیح می‌داده‌اند که اشعارشان را دهان به دهان توسط کلام زندگان به نسل‌های پسین منتقل کنند؛ و به احتمال زیاد، تا زمان ظهور اسلام، آنان بی‌سوادترین اقوام سامی بودند. بدون شک این امر، دست کم تا حدّی، روشن می‌سازد که چرا زبان آنان چنان فوق‌العاده دست‌نخورده باقی مانده بود. اگرچه شواهد زبان‌شناسی حاکی از آن‌اند که خود این زبان شاخه‌ای از زبان‌ای حتی کهن‌تر و بنابراین مفصل‌تر و پر طنین‌تر بوده است، اما حتی ۶۰۰ سال پس از میلاد مسیح، صورت زبان عربی از زبان عبری‌ای که موسی (ع) در حدود دو هزار سال پیش‌تر از آن زمان تکلّم می‌کرده است، به زبان «سام» نزدیک‌تر بود. آن‌چه سوادآموزی را بر تازیان قرن هفتم میلادی تحمیل کرد، اسلام -یا به عبارت دقیق‌تر، نیاز به ثبت و ضبط فوق‌العاده دقیق یکایک حروف و کلمات قرآن- بود؛ اما قرآن نیز زبان کهن خود را به عنوان الگوی کامل برجا نهاد، و از آن‌جا که مسلمانان می‌بایست آن را تا حدّ ممکن حفظ و قرایت می‌کردند، حضور مستمرّ عربیِ قرآنی بر زبان مردمان باعث شد تأثیر مخرّب سوادآموزی جبران شود. بدین ترتیب به سرعت یک رشته‌ی علمی معیّن برای ضبط و حفظ تلفّظ دقیق آن پدید آمد؛ هم‌چنین، قرن‌ها تلاش مداوم مسلمانان برای الگوبرداری و تبعیت از سنّت پیامبرشان در سخن گفتن، از انحطاط زبان جلوگیری کرد. در نتیجه، زبان او هم‌چنان تا به امروز زنده است…
سانسکریت هم داستانی شبیه زبان عربی دارد؛ با بُرد شگفت‌انگیز و تنوع آواهای حروف ساکن‌ش، جز این‌که نتیجه بگیریم در واقع اعضا و اندام گفتاری و شنیداری بشر در گذشته‌های دور به مراتب بهتر و ظریف‌تر از امروز بوده‌اند چاره‌ای برای‌مان نمی‌ماند.
باورهای کُهن و خرافه‌های مُدرن/ نویسنده: مارتین لینگز/مترجم: سعید تهرانی‌نسب
